یبوست؛ علل و درمان های آن

یبوست زمانی رخ می دهد که حرکات روده کمتر از حد معمول می شوند و عبور و دفع مدفوع دشوار می شود. این دشواری اغلب به دلیل تغییراتی اتفاق می افتد که در رژیم غذایی یا روتین معمول، یا به دلیل دریافت ناکافی فیبرها بوجود می آیند. اگر درد شدید، خون در مدفوع یا یبوستی دارید که بیشتر از سه هفته طول کشیده است، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

یبوست چیست؟

از نظر فنی، تعریف یبوست عبارت است از کمتر از سه مرتبه اجابت مزاج در طول هفته. با این حال، تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برخی از افراد چندین مرتبه در روز اجابت مزاج دارند در حالی که برخی دیگر تنها یک تا دو مرتبه در هفته. الگوی اجابت مزاج شما هر چه باشد، برای شما منحصر به فرد و طبیعی است- تا زمانی که از الگوی خود خیلی دور نشوید.

صرف نظر از الگوی مدفوع شما، یک واقعیت مسلم است: هر چه بیشتر قبل از اجابت مزاج مدت زمان بیشتری سپری شود، دفع مدفوع شما دشوارتر می شود. سایر ویژگی های کلیدی که معمولاً یبوست را تعریف می کنند عبارتند از:

• مدفوع شما خشک و سفت است.
• حرکت روده شما دردناک است و دفع مدفوع دشوار است.
• شما احساس می کنید که روده خود را به طور کامل تخلیه نکرده اید.

یبوست چقدر شایع است؟

اگر یبوست دارید تنها نیستید. یبوست یکی از شایع ترین شکایات گوارشی در ایالات متحده است. حداقل 5/2 میلیون نفر در سال به دلیل یبوست به پزشک خود مراجعه می کنند.

افراد در هر سنی ممکن است گاه به گاه دچار یبوست شوند. همچنین افراد و موقعیت های خاصی وجود دارند که بیشتر احتمال دارد که منجر به یبوست مداوم (“یبوست مزمن”) شوند. این موقعیت ها عبارتند از:

• سن بالاتر. افراد مسن تر نسبت به زمانی که جوان تر بوده اند، فعالیت کمتری دارند، متابولیسم کندتر و در طول دستگاه گوارش خود قدرت انقباض عضلانی کمتری دارند.
• زن بودن بویژه در طول دوران بارداری و بعد از زایمان. تغییرات در هورمون های زنان، باهث می شود آنها بیشتر مستعد یبوست باشند. نوزاد داخل رحم روده ها را فشرده می کند، و سرعت دفع مدفوع را کند می کند.
• عدم خوردن غذاهای حاوی فیبر بالا به اندازه کافی. غذاهای حاوی فیبر بالا حرکت غذا در سراسر سیستم گوارشی را حفظ می کنند.
• مصرف برخی داروهای خاص (به علل مراجعه کنید).
• داشتن برخی اختلالات عصبی (بیماری های مغز و نخاع) و اختلالات گوارشی خاص (به علل مراجعه کنید).

یبوست و درمان آن

یبوست چگونه رخ می دهد؟

یبوست به این دلیل رخ می دهد که روده بزرگ شما آب زیادی را از مواد زائد (مدفوع) جذب می کند، که باعث خشک شدن مدفوع می شود و قوام آن را سخت می کند و خارج کردن آن از بدن دشوار می شود.

برای کمی پشتیبان گیری، همانطور که غذا به طور معمول در سراسر دستگاه گوارش حرکت می کند، مواد مغذی جذب می شوند. غذای نیمه هضم شده (ضایعات) باقی مانده از روده کوچک به روده بزرگ که کولون نیز نامیده می شود، حرکت می کند. روده بزرگ آب را از این مواد زائد جذب می کند، که باعث بوجود آمدن ماده جامدی به نام مدفوع می شود. اگر یبوست دارید، غذا ممکن است خیلی آهسته در دستگاه گوارش حرکت کند. این به روده بزرگ زمان بیشتری- زمان زیادی- برای جذب آب از مواد زائد می دهد. مدفوع خشک و سفت، و بیرون راندن آن از بدن سخت می شود.

آیا یبوست می تواند باعث آسیب داخلی شود یا منجر به سایر مشکلات سلامتی شود؟

اگر اجابت مزاج نرم و منظم نداشته باشید، چند عارضه ممکن است رخ دهد. برخی از عوارض عبارتند از:

• وریدهای متورم و ملتهب در رکتوم شما (شرایطی به نام هموروئید).
• پارگی مخاط مقعد ناشی از مدفوع سفت شده که سعی می کند از آن عبور کند (به نام شقاق مقعدی).
• عفونت در کیسه هایی که گاهی اوقات از دیواره روده بزرگ از مدفوعی تشکیل می شود که به دام افتاده و عفونی شده است (بیماری به نام دیورتیکولیت).
• انباشته شدن حجم زیادی مدفوع در رکتوم و مقعد (شرایطی به نام نهفتگی مدفوع).
• آسیب به عضلات کف لگن شما در اثر فشار برای حرکت روده ها. این عضلات به کنترل مثانه شما کمک می کنند. زور زدن بیش از حد برای مدت زمان طولانی ممکن است باعث نشت ادرار از مثانه شود (شرایطی که بی اختیاری استرسی ادرار نامیده می شود).

آیا عدم حرکات منظم روده باعث انباشته شدن سموم در بدن و باعث بروز بیماری می شود؟

نگران نباشید، معمولاً اینطور نیست. گرچه زمانی که یبوست دارید روده بزرگ شما مدت بیشتری مدفوع را نگه می دارد و ممکن است احساس ناراحتی کنید، اما روده بزرگ یک ظرف قابل انبساط برای مواد زائد شما است. اگر از قبل در روده بزرگ یا رکتوم یک زخم وجود داشته باشد و مواد زائد وارد آن شوند، احتمالاً خطر اندکی عفونت باکتریایی وجود دارد.

یبوست و درمان آن

چه چیزی باعث بروز یبوست می شود؟

دلایل زیادی برای یبوست وجود دارند- انتخاب سبک زندگی، داروها، شرایط پزشکی و بارداری.

علل شایع سبک زندگی که منجر به بروز یبوست می شوند عبارتند از:

• خوردن غذاهای کم فیبر.
• عدم نوشیدن آب کافی (کم آبی بدن).
• ورزش نکردن کافی.
• تغییراتی در روتین منظم زندگی شما، مانند سفر، غذا خوردن یا خوابیدن در زمان های متفاوت.
• خوردن مقادیر زیادی شیر یا پنیر.
• استرس.
• مقاومت در برابر میل به اجابت مزاج.

داروهایی که می توانند باعث یبوست شوند عبارتند از:

• داروهای ضد درد قوی، مانند مواد مخدر حاوی کدئین، اکسی کدونoxycodone (اکسی کونتین Oxycontin) و هیدرومورفونhydromorphone  (دیلاودید Dilaudid)
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفنibuprofen (ادویل Advil، موترین Motrin) و ناپروکسنnaproxen  (آلیو Aleve).
• داروهای ضد افسردگی، از جمله مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (مانند فلوکستینfluoxetine – پروزاک Prozac) یا داروهای ضد افسردگی های سه حلقه ای (مانند آمی تریپتیلینamitriptyline – الویل Elavil).
• آنتی اسیدهای حاوی کلسیم یا آلومینیوم، مانند تامز Tums.
• قرص های آهن.
• داروهای آلرژی، مانند آنتی هیستامین ها (مانند دیفن هیدرامینdiphenhydramine – بنادریل Benadryl).
• برخی از داروهای خاص فشار خون، از جمله مسدود کننده های کانال کلسیم (مانند وراپامیل verapamil – کالان SR، دیلتیازمdiltiazem – کاردیزم Cardizem، و نیفدیپینnifedipine – پروکاردیا Procardia) و مسدود کننده های بتا مانند آتنولولatenolol – تنورمین Tenormin.
• داروهای روانپزشکی، مانند کلوزاپینclozapine (کلوزاریل Clozaril) و اولانزاپینolanzapine  (زیپرکسا Zyprexa).
• داروهای ضد تشنج/ صرع، مانند فنی توئین phenytoin و گاباپنتن gabapentin.
• داروهای ضد تهوع، مانند اندانسترونondansetron (زوفران Zofran).

بسیاری از داروها می توانند باعث بروز یبوست شوند. در صورت داشتن هرگونه پرسش یا نگرانی آن را با پزشک یا داروساز خود مطرح کنید.

شرایط پزشکی و سلامتی که می تواند باعث بروز یبوست شوند عبارتند از:

• بیماری های غدد درون ریز، مانند کم کاری غده تیروئید (کم کاری تیروئید)، دیابت، اورمی و هیپرکلسمی.
• سرطان روده بزرگ.
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS).
• بیماری دیورتیکولار Diverticular.
• اختلال عملکرد خروجی یبوست. (نقص در هماهنگی عضلات کف لگن. این ماهیچه ها اندام های داخل لگن و پایین شکم را حمایت می کنند. این عضلات برای کمک به رهاسازی مدفوع نیاز هستند.)
• اختلالات عصبی، از جمله آسیب نخاعی، مالتیپل اسکلروزیس multiple sclerosis، بیماری پارکینسون و سکته مغزی.
• سندرم روده تنبل. کولون ضعیف منقبض می شود و مدفوع را نگه می دارد.
• انسداد روده.
• نقایص ساختاری در دستگاه گوارش (مانند فیستول fistula، آترزی کولونی colonic atresia، ولولوس volvulus، انواژیناسیون intussusception، مقعد بدون سوراخ یا چرخش بد).
• بیماری های چند عضوی مانند آمیلوئیدوز amyloidosis، لوپوس lupus و اسکلرودرمی
• بارداری.

علائم یبوست چیست؟

علائم یبوست عبارتند از:

• شما در هفته کمتر از سه مرتبه اجابت مزاج دارید.
• مدفوع شما خشک، سفت و یا توده است.
• دفع مدفوع شما سخت یا دردناک است.
• معده درد یا گرفتگی دارید.
• احساس نفخ و حالت تهوع می کنید.
• احساس می کنید که بعد از یک حرکت روده خود را به طور کامل تخلیه نکرده اید.

یبوست و درمان آن

وقتی با پزشک خود در مورد یبوست صحبت می کنید چه انتظاری باید داشته باشید؟

صحبت کردن با پزشک خود- یا هر کسی- در مورد حرکات روده (یا کمبود آنها) خوشایندترین موضوع نیست. بدانید که پزشک شما در کنار شماست. پزشکان، متخصصان سلامت آموزش دیده ای هستند که تقریباً در مورد هر موضوع مربوط به سلامت که می توانید به آن فکر کنید با بیماران خود صحبت کرده اند.

پزشک ابتدا از شما پرسش هایی در مورد سابقه پزشکی، حرکات روده و سبک زندگی و روتین شما می پرسد.

سوابق پزشکی شما

این پرسش ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• بیماری ها یا شرایط فعلی و گذشته سلامت شما کدامند؟
• آیا اخیراً وزن کم کرده یا اضافه کرده اید؟
• آیا قبلاً جراحی دستگاه گوارش داشته اید؟
• برای سایر اختلالات و رفع یبوست چه داروها و مکمل هایی مصرف می کنید؟
• آیا کسی در خانواده شما یبوست یا بیماری های دستگاه گوارش یا سابقه سرطان روده بزرگ دارد؟
• آیا کولونوسکوپی انجام داده اید؟

تاریخچه حرکت روده

این پرسش ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• هر چند وقت یکبار اجابت مزاج دارید؟
• مدفوع شما چه شکلی است؟
• آیا متوجه خون یا رگه های قرمز در مدفوع خود شده اید؟
• آیا تا به حال در کاسه توالت یا روی دستمال توالت بعد از پاک کردن خود خون دیده اید؟

عادات و روتین های سبک زندگی

• چه غذاها و نوشیدنی هایی می خورید و می نوشید؟
• برنامه ورزشی شما چیست؟

پزشک شما همچنین یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد، که شامل بررسی علائم حیاتی شما (دما، نبض، فشار خون) است. او از گوشی پزشکی برای گوش دادن به صداهای شکم شما استفاده می کند. بعلاوه برای بررسی درد، حساسیت، تورم و توده ها، شکم شما را لمس می کند.

توجه داشته باشید که پزشک معاینه رکتوم را نیز انجام خواهد داد. این یک معاینه با انگشت از داخل راست روده شما است. این یک بررسی سریع برای هر گونه توده یا مشکلی است که با انگشت احساس می تواند حس شود.

چه تست های آزمایشگاهی و سایر تست های پزشکی ممکن است برای یافتن علت یبوست انجام شود؟

پزشک شما می تواند هیچ تست یا انواع مختلف آزمایش ها و فرایندها را تجویز نکند. تصمیم گیری در مورد اینکه پزشک شما ممکن است کدام یک را برای شما تجویز کند به علائم، سابقه پزشکی و سلامت عمومی بدن شما بستگی دارد.

• تست های آزمایشگاهی: آزمایش های خون و ادرار نشانه های کم کاری تیروئید، کم خونی و دیابت را نشان می دهند. نمونه مدفوع علائم عفونت، التهاب و سرطان را بررسی می کند.
• تست های تصویربرداری: برای شناسایی سایر مشکلاتی که می توانند باعث یبوست شما شوند، ممکن است توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، یا چند سری دستگاه گوارش تحتانی تجویز شود.
• کولونوسکوپی: کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی- نمای داخلی کولون شما با یک اسکوپ- ممکن است انجام شود. در طی این فرایند، ممکن است یک نمونه کوچک از بافت (بیوپسی) برای آزمایش سرطان یا سایر مشکلات گرفته شود و هر گونه پولیپی که پیدا شود برداشته خواهد شد.
• مطالعات ترانزیت کولورکتال: این تست ها شامل مصرف دوز کمی از یک ماده رادیواکتیو، چه به شکل قرص یا در یک وعده غذایی، و سپس ردیابی میزان زمان و نحوه حرکت ماده در سراسر روده شما است.
• سایر تست های عملکرد روده: پزشک ممکن است آزمایش هایی را تجویز کند که بررسی می کنند مقعد و رکتوم شما چقدر خوب مدفوع را نگه داشته و رها می کنند. این تست ها شامل نوع خاصی از تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس (دفکوگرافی defecography) است که برای رد علل اختلال عملکرد خروجی یبوست، و قرار دادن یک بالون کوچک داخل رکتوم (تست دفع بالون و مانومتری آنورکتال anorectal manometry) انجام می شود.

یبوست چگونه درمان می شود؟

خود مراقبتی

اکثر موارد یبوست خفیف تا متوسط ​​را توسط خود بیمار و در منزل قابل مدیریت است. مراقبت از خود با تهیه فهرستی از آنچه می خورید و می نوشید و سپس ایجاد تغییرات آغاز می شود.

برخی از توصیه ها برای کمک به رفع یبوست عبارتند از:

• دو تا چهار لیوان آب اضافی در روز بنوشید. از نوشیدنی های حاوی کافئین و الکل خودداری کنید زیرا می توانند باعث کم آبی بدن شوند.
• میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و سایر غذاهای پر فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. غذاهای پرچرب مانند گوشت، تخم مرغ و پنیر کمتر بخورید.
• آلو و یا غلات سبوس دار بخورید.
• یک دفتر خاطرات غذایی داشته باشید و غذاهایی که باعث یبوست شما می شوند را مشخص کنید.
• حرکت کنید، ورزش کنید.
• نحوه نشستن در توالت را بررسی کنید. بالا بردن پاها، تکیه دادن به عقب یا چمباتمه زدن ممکن است اجابت مزاج را آسان تر کنند.
• یک فیبر مکمل بدون نسخه به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• در صورت نیاز، نرم کننده یا ملین مدفوع بسیار ملایم را بدون نسخه مصرف کنید (مانند دوکوزات یا شیر منیزیم). تنقیه با روغن های معدنی، مانند Fleet و ملین های محرک، مانند بیزاکودیل یا سنا گزینه های دیگر هستند. انتخاب های ملین زیادی وجود دارند. از داروساز یا پزشک خود برای انتخاب کمک بخواهید. بیش از دو هفته بدون تماس با پزشک از ملین ها استفاده نکنید. استفاده بیش از حد از ملین ها می تواند علائم شما را بدتر کند.
• در حین حرکت دادن روده خود از خواندن، استفاده از تلفن یا سایر وسایل اجتناب کنید.

یبوست و درمان آن

مروری بر داروها و مکمل ها

علاوه بر روش های خود مراقبتی، پزشک داروها و مکمل های شما را (در صورت مصرف) بررسی خواهد کرد. برخی از این محصولات می توانند باعث یبوست شوند. در این صورت، پزشک ممکن است دوز را تغییر دهد، دارو را عوض کند و یا از شما بخواهد که مصرف مکمل را متوقف کنید. هرگز قبل از صحبت با پزشک خود، مصرف داروها یا مکمل های خود را قطع نکنید.

داروهای تجویزی

چند داروی تجویزی برای درمان یبوست در دسترس هستند. اینها شامل لوبی پروستون lubiprostone (Amitiza)، پروکالوپرایدprucalopride  (Prudac، Motegrity)، پلکاناتید plecanatide (Trulance)، لاکتولوز lactulose (Cephulac، Kristalose)، و لیناکلوتید linaclotide (Linzess) هستند. پزشک بر اساس نتایج آزمایشات شما دارویی را انتخاب می کند که ممکن است برای شما بهتر عمل کند.

عمل جراحی

برای درمان یبوست به ندرت جراحی نیاز است. با این حال، اگر یبوست ناشی از یک مشکل ساختاری در روده بزرگ باشد، ممکن است پزشک شما جراحی را توصیه کند. نمونه هایی از این مشکلات عبارتند از انسداد روده بزرگ (انسداد روده)، باریک شدن قسمتی از روده (تنگی روده)، پارگی مقعد (شقاق مقعد) یا فرو ریختن بخشی از راست روده به داخل واژن (پرولپس رکتوم). برخی از علل اختلال عملکرد خروجی یبوست ممکن است با جراحی درمان شوند. این بهتر است بعد از آزمایش مورد بحث قرار گیرد. همچنین اگر سرطان در روده بزرگ، رکتوم یا مقعد شما یافت شد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید.

چگونه از بروز یبوست جلوگیری کنیم؟

از همان روش های خانگی که برای درمان یبوست استفاده می کردید استفاده کنید تا از تبدیل شدن آن به یک مشکل مزمن جلوگیری کنید:

• یک رژیم غذایی متعادل با فیبر فراوان داشته باشید. منابع خوب فیبر میوه ها، سبزیجات، حبوبات و نان ها و غلات کامل هستند. فیبر و آب به روده بزرگ کمک می کنند تا مدفوع را دفع کنند. بیشتر فیبر موجود در میوه ها در پوست مانند سیب یافت می شود. میوه هایی که دانه دارند و می توانید آنها را بخورید، مانند توت فرنگی، بیشترین فیبر را دارند. سبوس منبع عالی فیبر است. غلات سبوس دار بخورید یا غلات سبوس دار را به غذاهای دیگر مانند سوپ و ماست اضافه کنید. افراد مبتلا به یبوست باید روزانه بین 18 تا 30 گرم فیبر بخورند.
• روزی هشت لیوان 8 اونسی آب بنوشید. (توجه: شیر در برخی افراد می تواند باعث یبوست شود.) مایعات حاوی کافئین مانند قهوه و نوشابه ها می توانند بدن شما را کم آب کنند. ممکن است لازم باشد تا زمانی که عادات روده شما به حالت عادی باز می گردند، نوشیدن این محصولات را متوقف کنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• یبوست خفیف را با یک مکمل غذایی مانند منیزیم درمان کنید. (همه نباید منیزیم مصرف کنند. قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.)
• هنگامی که احساس اجبار می کنید، روده های خود را حرکت دهید. صبر نکنید.

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟

در موارد زیر با پزشک معالج خود تماس بگیرید:

• یبوست مشکل جدیدی برای شما است.
• در مدفوع خود خون مشاهده می کنید.
• شما ناخواسته وزن کم می کنید.
• با اجابت مزاج درد شدیدی دارید.
• یبوست شما بیش از سه هفته طول کشیده است.
• شما علائم اختلال عملکرد خروجی یبوست را دارید.

به خاطر داشته باشید، در مورد حرکات روده خود و هر گونه پرسش یا نگرانی که ممکن است داشته باشید، با پزشک خود صریح و صادقانه صحبت کنید. مدفوع کردن کاری است که همه ما باید انجام دهیم. یبوست ممکن است یک وضعیت موقت، یک مشکل طولانی مدت یا نشانه ای از یک وضعیت جدی تر باشد. مراقب باشید. به پزشک خود مراجعه کنید، بخصوص اگر متوجه تغییری در الگوی روده خود شده اید یا اگر زندگی شما توسط روده شما اداره می شود.