طحال بزرگ شده و عوارض آن

طحال بزرگ شده، اسپلنومگالی splenomegaly نیز نامیده می شود. این نشانه یک بیماری زمینه ای است. این شرایط می تواند ناشی از یک عفونت گذرا یا چیز جدی تری باشد. پزشک شما با درمان علت زمینه ای، آن را درمان خواهد کرد.

طحال بزرگ شده (سپلنومگالی) چیست؟

طحال شما عضوی به اندازه یک مشت معمولی شما است که در سمت چپ بالای شکم، زیر قفسه سینه چپ شما قرار گرفته است.

طحال طبیعی و سالم تا 12 سانتی متر طول و 70 گرم وزن دارد. اندازه آن به طور کلی به قد، وزن و جنسیت شما مربوط می شود. چندین بیماری می توانند باعث تورم آن تا 40% بزرگ تر شوند. طحال بزرگ شده ممکن است تا 20 سانتی متر طول داشته باشد و بیشتر از 1000 گرم وزن داشته باشد. چندین چیز می توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند، از جمله التهاب، ذخیره چربی، تجمع خون، رشد خوش خیم یا بدخیم و تولید بیش از حد سلول ها. برخی از علل موقتی هستند و برخی دیگر ممکن است نشان دهنده یک بیماری مزمن یا پیش رونده باشند.

طحال چگونه عمل می کند؟

این اندام نرم و اسفنجی چندین کار مهم را انجام می دهد، مانند:

طحال شما به سیستم لنفاوی و سیستم ایمنی بدن شما تعلق دارد. این عضو خون شما را فیلتر می کند و سلول های قدیمی و آسیب دیده خون، و مواد زائد را حذف می کند.

جلوگیری از عفونت با تولید گلبول های سفید (لنفوسیت ها) و عمل به عنوان اولین خط دفاعی در برابر ارگانیسم های عامل بیماری برای مبارزه با عفونت ها

ذخیره گلبول های قرمز و پلاکت ها که به لخته شدن خون شما کمک می کنند

شرایطی که خود طحال یا خونی که از آن عبور می کند را تحت تأثیر قرار می دهند می توانند باعث تورم و بزرگ شدن آن شوند. بزرگ شدن طحال بر هر یک از این عملکردها تأثیر می گذارد. هنگامی که طحال بزرگ می شود، ممکن است طحال شما مانند همیشه عمل نکند.

آیا بزرگ شدن طحال جدی است؟

بزرگ شدن طحال نشانه بسیاری از شرایط مختلف است، که برخی از آنها جدی تر از سایرین هستند. پزشک شما باید علت زمینه ای را بررسی کند تا تعیین کند که آیا به درمان نیاز دارید یا خیر. اگر طحال بزرگ شده برای مدت طولانی درمان نشود، در نهایت ممکن است شروع به عملکرد نادرست کند. در موارد نادر، طحال به شدت بزرگ شده می تواند پاره شود که می تواند باعث خونریزی داخلی شود.

طحال بزرگ شده

علائم بزرگ شدن طحال کدامند؟

ممکن است نتوانید تشخیص دهید که آیا طحال شما بزرگ شده است یا خیر. اگر علائم داشته باشید دارید، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درد یا پری در ربع بالای سمت چپ شکم. همچنین ممکن است در شانه چپ یا پشت شما نیز منعکس شود.
• طحال قابل لمس. معمولاً با دست خود نمی توانید طحال خود را حس کنید، مگر اینکه بزرگ شده باشد.
• از دست دادن اشتها یا سیری زود هنگام بدون غذا خوردن یا بعد از خوردن مقدار کمی به دلیل اینکه طحال به معده شما فشار می آورد. طحال بزرگ شده شما ممکن است به زیر شکم نفوذ کند.

اگر طحال شما شروع به عملکرد نادرست کند، ممکن است متوجه موارد زیر شوید:

• علائم کم خونی مانند ضعف و خستگی.
• گلبول های قرمز کم (کم خونی)
• سرماخوردگی یا عفونت های مکرر.
• خونریزی و کبودی آسان.

طحال بزرگ شده

شایع ترین دلایل بزرگ شدن طحال چیست؟

علل شایع عبارتند از:

• عفونت ها. عفونت های ویروسی مانند مونونوکلئوز mononucleosis و اچ آی وی HIV، عفونت های باکتریایی مانند سلtuberculosis ، سیفلیس، و اندوکاردیت endocarditis (عفونت پوشش داخلی قلب)، و عفونت های انگلی مانند مالاریا و توکسوپلاسموزtoxoplasmosis به عملکرد ایمنی طحال فشار وارد می کنند. آنها می توانند باعث شوند که طحال آنتی بادی ها و سلول های ایمنی (هیپرپلازی) بیش از حد تولید کند.
• بیماری کبد. شرایطی که کبد را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند هپاتیت مزمن chronic hepatitis یا سیروز cirrhosis، می توانند باعث ایجاد فشار درون عروق خونی شوند که از کبد و طحال عبور می کنند (فشار خون پورتال portal hypertension). فشار عروقی می تواند باعث تجمع خون و بزرگ شدن طحال شود.

علل احتمالی دیگر عبارتند از:

• سرطان. سرطان های خون مانند لوسمی یا نئوپلاسم های میلوپرولیفراتیوmyeloproliferative neoplasms (MPN ها) و لنفوم هاlymphomas می توانند توسط سلول های خارجی که به تکثیر ادامه می دهند به درون طحال نفوذ کنند.
• ضایعات کانونی. تومورهای خوش خیم مانند کیست ها یا آبسه ها و همچنین سرطان متاستاتیک metastatic cancer که از جای دیگری پخش می شود، می تواند باعث بزرگ شدن طحال شود.
• بیماری های خود ایمنی. بیماری های التهابی مزمن مانند لوپوس lupus، سارکوئیدوزsarcoidosis و آرتریت روماتوئید rheumatoid arthritis می توانند باعث پاسخ ایمنی بیش فعال و هیپرپلازی طحال شوند.
• اختلالات خونی. بیماری هایی مانند کم خونی همولیتیک hemolytic anemia (وضعیتی که با تخریب زود هنگام گلبول های قرمز مشخص می شود) و نوتروپنی neutropenia که باعث تخریب زود هنگام گلبول های قرمز خون می شوند، می توانند بیشتر از چیزی که طحال وظیفه دارد آنها را حذف کند، به آن فشار وارد کنند.
• اختلالات متابولیک ارثی. بیماری هایی که باعث انباشته شدن مواد مختلف درون خون و ذخیره در اندام های شما می شوند، مانند بیماری نیمن پیک Niemann-Pick disease، بیماری گوچر Gaucher disease و بیماری سلول داسی شکلsickle cell disease، می توانند به درون طحال نفوذ کنند.
• ترومبوز. لخته خونی که یکی از عروق کبد یا طحال را مسدود می کند، می تواند باعث ایجاد فشار روی وریدهای طحال یا کبد شود، یا لخته شدن خون در این سیاهرگ ها می تواند با این شرایط ارتباط داشته باشد.

طحال بزرگ شده

عوامل خطر

هر فردی در هر سنی ممکن است دچار بزرگ شدن طحال شود، اما گروه های خاصی بیشتر در معرض خطر قرار دارند، از جمله:

• کودکان و افراد بزرگسال جوان مبتلا به عفونت هایی مانند مونونوکلئوز
• افرادی که به بیماری گوچر، بیماری نیمن پیک و چندین اختلال متابولیک ارثی دیگر مبتلا هستند که بر کبد و طحال تأثیر می گذارند.
• افرادی که در مناطقی که مالاریا شایع است زندگی می کنند یا به آنجا سفر می کنند.

عوارض احتمالی بزرگ شدن طحال کدامند؟

• مرگ بافت. میزان خون موجود در یک طحال به شدت بزرگ شده ممکن است از مقدار معمول آن بیشتر شود. وقتی خون نتواند به بافت ها برسد، آنها از کار می افتند یا از دست خواهند رفت.
• هایپر اسپلنیسم Hypersplenism. طحال بزرگ شده ممکن است بیش از حد فعال شود، سلول های خونی زیادی را به دام بیاندازد یا از گردش خون خارج کند. این می تواند منجر به کم خونی، کاهش تعداد گلبول های سفید خون، یا تعداد اندک پلاکت ها شود.
• پارگی. حتی طحال های سالم نیز نرم هستند و به راحتی آسیب می بینند، مخصوصاً در تصادفات اتومبیل. زمانی که طحال شما بزرگ شده است احتمال پارگی بسیار بیشتر است. طحال بزرگ شده در موارد نادر ممکن است خود به خود پاره شود یا ممکن است در اثر ضربه مستقیم مانند مشت یا زمین خوردن پاره شود. پارگی طحال می تواند باعث خونریزی خطرناک در شکم شما شود و تهدید کننده زندگی باشد.
• عفونت. طحال بزرگ شده می تواند تعداد گلبول های قرمز سالم، پلاکت ها و گلبول های سفید درون جریان خون شما را کاهش دهد و منجر به بروز عفونت های مکرر شود. کم خونی و افزایش خونریزی نیز ممکن هستند.

چگونه بزرگ شدن طحال (سپلنومگالی) تشخیص داده می شود؟

بزرگ شدن طحال معمولا علائمی ایجاد نمی کند. یا ممکن است با علائم ناراحتی مبهم شکمی به پزشک مراجعه کنید، یا ممکن است علائم مربوط به بیماری زمینه ای خود را داشته باشید. گاهی اوقات، پزشکان به طور تصادفی در طول یک معاینه معمولی یا در حالی که به دنبال چیز دیگری هستند، طحال بزرگ شده را پیدا می کنند. پزشک معالج شما احتمالاً می تواند طحال بزرگ شما را در طول معاینه فیزیکی احساس کند. همچنین می تواند در تصویربرداری خود را نشان دهد.

برای تأیید بزرگ شدگی طحال و کمک به جداسازی علل بروز آن، ممکن است آزمایش های پزشکی مختلفی انجام دهید، از جمله:

• تست های تصویربرداری. سونوگرافی سی تی اسکن شکمی یا می توانند به تأیید بزرگ شدن طحال کمک کنند و ممکن است اطلاعات بیشتری به شما بدهد از جمله شدت آن، داشتن ضایعه یا تجاوز آن به اندام های دیگر. MRI می تواند مسیر جریان خون درون طحال شما را مشخص کند.
• آزمایشات خون. اگر پزشک شما از علت آن مطمئن نیست، آنها ممکن است با آزمایش خون برای شمارش کامل خون برای بررسی تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها در سیستم و عملکرد کبد آن را بررسی کنند. آنها می توانند آزمایشات را برای بیماری های خاص، سرطان ها، اختلالات خونی و مشکلات عملکرد کبد انجام دهند.
• تجزیه و تحلیل مغز استخوان. پزشک معالج شما ممکن است یک آسپیراسیون مغز استخوان و یا بیوپسی مغز استخوان برای آزمایش محتوای سلول های خونی در بافت های مغز استخوان شما انجام دهد. این می تواند به آنها اطلاعاتی در مورد نحوه عملکرد طحال بدهد و می تواند نشان دهنده اختلالات خاصی باشد.

در بیوپسی مغز استخوان، ممکن است نمونه ای از مغز استخوان جامد برداشته شود. در آسپیراسیون مغز استخوان قسمت مایع مغز استخوان خارج می شود. هر دو روش ممکن است به طور همزمان انجام شوند.

نمونه های مایع و جامد مغز استخوان معمولاً از لگن گرفته می شوند. یک سوزن از طریق یک برش وارد استخوان می شود. برای کاهش ناراحتی قبل از آزمایش، یک بیهوشی عمومی یا موضعی دریافت خواهید کرد.

بیوپسی سوزنی از طحال به دلیل خطر خونریزی نادر است.

طحال بزرگ شده

بزرگ شدن طحال چگونه درمان می شود؟

درمان بزرگ شدن طحال بر عامل ایجاد کننده آن متمرکز است. به عنوان مثال، اگر عفونت باکتریایی دارید، درمان شامل آنتی بیوتیک خواهد بود.

در بسیاری از موارد، با بهبود وضعیت زمینه ای، طحال به اندازه طبیعی باز می شود. برخی از بیماری ها، مانند عفونت های گذرا، ممکن است به صورت خود به خود از بین بروند. پزشک معالج شما ممکن است سایر بیماری ها را با دارو، درمان های خون یا جراحی درمان کند. بعضی ها هیچ درمانی ندارند. در این موارد و یا زمانی که هیچ دلیل قابل شناسایی برای بزرگ شدن طحال وجود ندارد، پزشکان ممکن است طحال بزرگ شده شما را با پرتو درمانی با دوز پایین برای کاهش آن، یا جراحی برای برداشتن آن، درمان کنند. پس از جراحی برای برداشتن آن، طحال زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا لنفوم احتمالی طحال بررسی شود.

عوارض جانبی برداشتن طحال چیست؟

شما می توانید بدون طحال به خوبی زندگی کنید، اما ایمنی بدن در برابر عفونت ها کاهش می یابد. پزشک شما واکسن های خاصی را برای محافظت از شما در برابر برخی از شایع ترین عفونت هایی توصیه می کند که ممکن است در برابر آنها آسیب پذیرتر باشید. آنها به شما توصیه خواهند کرد که یک دستبند دارای شناسه پزشکی بپوشید که در مورد عدم وجود طحال شما به متخصصان پزشکی هشدار می دهد. زمانی که بیمار می شوید ممکن است آنتی بیوتیک های قوی تری تجویز کنند.

جراحی برداشتن طحال

اگر بزرگ شدن طحال باعث بروز عوارض جدی شود یا علت آن قابل شناسایی یا درمان نباشد، جراحی برای برداشتن طحال (splenectomy) ممکن است یک گزینه باشد. در موارد مزمن یا بحرانی، جراحی ممکن است بهترین امید برای بهبودی باشد.

حذف انتخابی طحال به بررسی دقیق نیاز دارد. شما می توانید بدون طحال زندگی فعالی داشته باشید، اما احتمال ابتلا به عفونت های جدی یا حتی تهدید کننده زندگی پس از برداشتن طحال بیشتر است.

کاهش خطر عفونت بعد از جراحی

پس از برداشتن طحال، اقدامات خاصی می توانند به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک کنند، از جمله:

• یک سری واکسیناسیون قبل و بعد از اسپلنکتومی. این واکسن ها شامل واکسن های پنوموکوک (Pneumovax 23)، مننگوکوکmeningococcal و هموفیلوسhaemophilus  آنفلوآنزا نوع b (Hib)  هستند که از فرد در برابر پنومونی pneumonia یا ذات الریه، مننژیت و عفونت های خون، استخوان ها و مفاصل محافظت می کنند. همچنین بعد از جراحی هر پنج سال یکبار به واکسن پنوموکوک نیاز خواهید داشت.
• مصرف پنی سیلین یا سایر آنتی بیوتیک ها بعد از جراحی و هر زمان که شما یا پزشکتان به احتمال عفونت مشکوک هستید.
• با اولین نشانه تب که می تواند نشان دهنده عفونت باشد، با پزشک خود تماس بگیرید.
• اجتناب از سفر به نقاطی از جهان که در آنجا بیماری های خاصی مانند مالاریا شایع هستند.

در صورت بزرگ شدن طحال چگونه باید از خود مراقبت کنیم؟

اگر طحال شما به طور مزمن بزرگ شده است، مراقب باشید که از آسیب به شکم خود جلوگیری کنید. طحال بزرگ شده در برابر پارگی آسیب پذیرتر است. بهتر است از ورزش های پر برخورد اجتناب کنید. طحال شما همچنین ممکن است در معرض خطر از دست دادن عملکرد خود یا بیش فعال شدن قرار داشته باشد. مراقب علائم کم خونی مانند رنگ پریدگی و خستگی باشید. ممکن است پزشک شما بخواهد سطح خون شما را به صورت دوره ای بررسی کند.

بستن کمربند ایمنی نیز مهم است. اگر تصادف رانندگی داشته باشید، کمربند ایمنی می تواند به محافظت از طحال شما کمک کند.

در نهایت، حتما واکسن های خود را به روز نگه دارید زیرا خطر ابتلا به عفونت در شما افزایش می یابد. به این معنا که حداقل یک واکسن آنفولانزای سالیانه و هر 10 سال یک بار تقویت کننده کزاز، دیفتری و سیاه سرفه انجام شود. از پزشک خود بپرسید که آیا به واکسن های دیگری نیاز دارید.

آیا غذاهای خاصی وجود دارند که با بزرگ شدن طحال باید از آنها اجتناب کنید؟

پزشکان مطمئن نیستند که رژیم غذایی شما مستقیماً روی طحال شما تأثیر می گذارد یا خیر، اما بر سلامت عمومی شما تأثیر می گذارد. اگر طحال بزرگ شده دارید، می توانید خود را دچار نقص ایمنی تلقی کنید. یک رژیم غذایی سالم یکی از ساده ترین راه ها برای کمک به محافظت از ایمنی بدن شما است. همچنین ممکن است روی شرایط سلامتی زمینه ای که باعث بزرگ شدن طحال شما می شوند، بویژه شرایط التهابی و بیماری کبد، تأثیر بگذارد.

پزشکان همیشه توصیه می کنند که از غذاهای سریع و فرآوری شده، از جمله میان وعدههای بسته بندی شده، شیرینی ها و گوشت های اغذیه فروشی اجتناب کنید یا آنها را به حداقل برسانید. این غذاها بسیار التهاب زا هستند و باعث افزایش کلسترول LDL می شوند، که برای کبد و متابولیسم بدن شما مضر است. رژیم غذایی ضد التهاب، روی غذاهای تازه و کامل و چربی های اشباع نشده ،مانند آنهایی که در ماهی و آجیل یافت می شوند، تاکید دارند.

چه زمانی برای طحال بزرگ شده خود باید به دنبال مراقبت باشید؟

اگر متوجه افزایش درد در ناحیه طحال یا شانه چپ خود شدید، بخصوص اگر هنگام تنفس بدتر می شود، فوراً به پزشک مراجعه کنید. پارگی بیشتر بعد از ضربه به شکم شما اتفاق می افتد، اما گاهی اوقات به صورت خود به خود رخ می دهد. حتی یک پارگی کوچک و یک خونریزی آهسته اگر به موقع درمان نشود، می تواند ناگهان به یک مورد اورژانسی تبدیل شود. درمان زود هنگام نیز ممکن است از نیاز به جراحی نیز جلوگیری کند.

سخن پایانی

بزرگ شدن طحال علامتی است که باید پزشک آن را بررسی کنند. خواه باعث ناراحتی شما شود یا خیر، نشان دهنده یک بیماری زمینه ای است که ممکن است به درمان نیاز داشته باشد. بزرگ شدن طحال وقتی موقتی باشد، به سلامت عمومی شما آسیبی وارد نمی کند. اما تورم مزمن می تواند به طحال شما آسیب وارد کند و آن را به خطر بیاندازد. پزشک شما با درمان، علت زمینه ای آن را درمان خواهد کرد.