دیابت و پوکی استخوان

یکی از رایج ترین و البته در نوع خود خطرناک ترین بیماری ها دیابت است که این روزها به وفور در بین افراد مختلف جامعه دیده می شود. افرادی که به دیابت دچار شده اند معمولا حساسیت بدن آن ها بالاتر رفته و باید مراقبت های زیادی را انجام دهند تا عوارض این بیماری در زمینه های مختلف سلامت بدن به حداقل برسد.

به طور کلی، دیابت به عنوان یک بیماری مرتبط با متابولیسم و سوخت و ساز بدن، نه تنها خود به تنهایی یک بیماری به حساب می آید، بلکه می تواند عامل بیماری های زیاد دیگری نیز بشود. یکی از بیماری هایی که با بروز دیابت در بسیاری از افراد، نمی توان از به وجود آمدن آن در فرد جلوگیری کرد، مشکل پوکی استخوان است.

در این مقاله قصد داریم تا به تاثیر دیابت در ایجاد و تشدید پوکی استخوان بپردازیم. در صورتی که در حال حاضر با دیابت دست و پنجه نرم می کنید، بهتر است این مقاله را تا انتها مطالعه کنید تا در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهید.

بیماری دیابت چگونه بیماری است؟

دیابت یکی از رایج ترین بیماری هایی است که امروزه در دنیا مبتلایان زیادی داشته است. این بیماری عمدتا به نام مرض قند هم شناخته می شود و دارای انواع مختلفی است که معمولا با نوع یک و نوع دو شناخته می شوند. زمانی بیماری دیابت در افراد بروز می کند که هورمون انسولین اصلا و یا به اندازه کافی توسط پانکراس تولید نگردد. البته گاهی هم هورمون انسولین تولید می شود اما بدن توانایی استفاده از انسولین تولید شده را ندارد. در چنین حالت هایی میزان قند خون فرد به شدت افزایش پیدا کرده و مشکلات عدیده ای برای بافت ها و اندام های مختلف بدن به وجود خواهد آمد. به طوری که در بسیاری از موارد بافت ها و ارگان های بدن دچار اختلال عملکرد و یا حتی آسیب های بسیار جدی تر خواهند شد.

همان طور که اشاره شد، این روزها افرادی که در دنیا به دیابت نوع دو مبتلا شده اند چنان زیاد شده اند که در تمامی کشورها به عنوان یک زنگ خطر و هشدار از آن یاد کرده و برنامه هایی برای کنترل این جمعیت پیشنهاد شده است. یکی از عوارض بسیار رایج و البته خطرناک که در اثر دیابت نوع دو در بین مبتلایان رواج پیدا کرده است، پوکی استخوان است. بروز این بیماری در افراد دیابتی بسیار با اهمیت بوده و باید همواره آن را مدیریت نمود. زیرا آمار بسیار بالای دیابت نوع دو در دنیا نشان می دهد که آمار پوکی استخوان نیز می تواند خیلی سریع رشد کرده و به وضع بحرانی برسد.

دیابت و پوکی استخوان

معرفی انواع مختلف دیابت و ویژگی های آن ها

دیابت انواع متفاوتی دارد که باید با روش های مختلفی نیز درمان گردد. در ادامه به معرفی گونه های بیماری دیابت می پردازیم.

دیابت نوع یک

دیابت نوع یک حالت حادی از دیابت به شمار می رود که درمان آن هم سنگین تر است. در این نوع از دیابت، تولید انسولین در بدن متوقف خواهد شد. در واقع، سیستم ایمنی بدن در برابر سلول های تولید کننده انسولین حالت تدافعی پیدا کرده و اجازه تولید انسولین را نمی دهد. همین مساله باعث افزایش سطح قند خون شده و فرد را به دیابت دچار می کند. در چنین مواردی، پزشک برای بهبود وضعیت بیمار انسولین تجویز می کند تا با تزریق آن به صورت روزانه و ورود انسولین به بدن، مشکلات موجود در سوخت و ساز بدن کاهش پیدا کند.

دیابت نوع دو

دیابت نوع دو نوع دیگری از بیماری متابولیسمی دیابت به شمار می رود. بسیاری از افرادی که در حال حاضر در دنیا به دیابت دچار شده اند، به این نوع مبتلا هستند. در بدن افرادی که به دیابت نوع دو دچار شده اند، یا انسولین به اندازه کافی تولید نمی شود و یا بدن نمی تواند هورمون های انسولین تولید شده را به خوبی استفاده کند. تجویز داروهای مختلف در چنین مواردی می تواند این مساله را بهبود داده و وضعیت سوخت و ساز بدن را تنظیم نماید.

دیابت بارداری

دیابت بارداری نیز گونه ای دیگری از دیابت است که در بانوان باردار خود را نشان می دهد و به صورت مقطعی است. این نوع بیماری زمانی بروز می کند که سطح قند خون بانوان باردار افزایش پیدا کرده و به مقادیر بالا برسد. این مساله منجر به بروز خطراتی برای مادر و فرزند شده و بنابراین، زنان باردار در چنین مواقعی باید کاملا تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرند.

چرا بروز پوکی استخوان و در نهایت شکستگی های استخوانی در افراد دیابتی رایج تر است؟

استئوپروسیس یا همان پوکی استخوان که یکی از بیماری های شایع در بین افراد مخصوصا در سنین بالا است، در بین افرادی که به دیابت دچار شده اند بسیار بیشتر دیده می شود. علی رغم پژوهش ها و مطالعاتی که در این رابطه انجام شده و در تلاش بوده اند تا رابطه بین دیابت و پوکی استخوان را به طور دقیق بیابند، با این حال تا کنون تنها وجود یک رابطه علت و معلولی بین این دو بیماری ثابت گریده است.

آنچه تا کنون از طریق تحقیقات انجام شده به دست آمده، وجود نوعی رابطه متقابل میان استخوان و انسولین ترشح شده از پانکراس است. در نتیجه به واسطه وجود چنین رابطه ای، در اثر ابتلا به بیماری دیابت احتمال بروز پوکی استخوان می تواند به شدت افزایش پیدا کند. البته نکته قابل توجه و بسیار مهمی که در این مورد وجود دارد این است که حتی برای اشخاصی که در حال استفاده از داروهای ضد مرض قند هستند و دیابت آن ها به واسطه این داروها کنترل می گردد نیز پوکی استخوان می تواند در اثر استفاده از داروهای یاد شده به وجود آید. پوکی استخوان به وجود آمده در چنین شرایطی چنان می تواند شدید شود که در خیلی از موارد شکستگی استخوان ها را در پی داشته باشد.

دیابت و پوکی استخوان

یک بیمار دیابتی از کجا می تواند متوجه شود که آیا پوکی استخوان دارد یا خیر؟

حالا که مشخص شد دیابت می تواند خطر پوکی استخوان و در نهایت شکستگی آن ها را در پی داشته باشد، ممکن است این نگرانی به وجود آید که چگونه می توان از این مساله مطمئن شد که یک فرد دیابتی دچار پوکی استخوان می شود یا خیر؟

در صورتی که از گروه بیماران دیابت نوع دو هستید به هیچ عنوان نمی توان برای غربالگری پوکی استخوان شما ویژگی و یا توصیه خاصی بیان نمود. تنها راه و بهترین راهی که می توان آن را بررسی کرد و در اسرع وقت بروز آن را مشخص نمود، این است که پزشک معالجی که همواره برنامه درمانی شما را در اختیار دارد، از شما تست پوکی استخوان بگیرد. زمان مناسب برای انجام این تست بر اساس نظر پزشک تعیین شده و به شدت بیماری شما می تواند بستگی داشته باشد.

ابزاری که برای انجام تست پوکی استخوان مورد استفاده پزشکان است، ابزار فرکس است. این ابزار به این گونه عمل می کند که خطر ده ساله شکستگی استخوان را بر اساس فاکتورهای خطر مستقل محاسبه می نماید.

برخی نکات مهم باید در استفاده از ابزار فرکس حتما در نظر گرفته شود تا میزان خطای اندازه گیری و در نتیجه برنامه درمانی به حداقل برسد. برای مثال، این ابزار در افرادی که به دیابت نوع یک مبتلا شده اند، میزان خطر شکستگی استخوان را بیشتر از حد اصلی نشان می دهد. این در حالی است که در صورتی که از افراد دیابتی نوع دو تست گرفته شود، میزان خطر شکستگی کمتر اندازه گیری خواهد شد. به این ترتیب، پزشک معالج باید حتما این نکته را در نظر داشته باشد تا بتواند بر اساس مقادیر صحیح روش کنترل و درمان را تجویز نماید.

عوامل خطر که تست پوکی استخوان بر اساس آن ها انجام می گیرد در اصل وجود برخی ضعف ها در ارگان های بدن است که باید توسط پزشک معالج بررسی گردد. کنترل نکردن قند خون به شیوه ای صحیح و دقیق و همچنین عدم مراقبت کامل در مقابل بیماری، اولین عامل خطری است که باید مورد بررسی قرار گیرد. در اثر افزایش خطر شکستگی، بینایی فرد بیمار می تواند کاهش پیدا کند که معاینه این مساله نیز در انجام تست پوکی استخوان یکی از عوامل خطر به حساب می آید.

تحرک ناکافی بیمار مبتلا به دیابت که می تواند ناشی از وزن زیاد او بوده و یا به دلیل عادات ناسالمی است که فرد دیابتی دارد، فاکتور دیگری است که باید در نظر گرفته شود. به عنوان یک فاکتور مهم دیگر می توان به آسیب های عصبی و زخم هایی که بر روی پاها بروز کرده اند اشاره نمود که می توانند ناشی از تضعیف تعادل بدن بوده و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. کاهش قند خون به عنوان یکی دیگر از عوامل خطر در تست پوکی استخوان شناخته می شود که توسط پزشک اندازه گیری خواهد شد.

دیابت و پوکی استخوان

چگونه می توان سلامت استخوان ها را در مقابل پوکی استخوان حفظ کرد؟

به طور کلی، پوکی استخوان چه در افراد مبتلا به دیابت و چه در افرادی که دیابت ندارند به یک شکل کنترل شده و یا از بروز آن جلوگیری به عمل می آید. برخی توصیه های پایه و اساسی وجود دارند که می توانند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کرده و یا از پیشرفت سریع آن جلوگیری می کند. در ادامه چند مورد از مهم ترین توصیه ها در این رابطه را شرح می دهیم.

داشتن رژیم غذایی سالم که غنی شده با کلسیم و ویتامین D است

برای اینکه بتوان با ایجاد پوکی استخوان و یا پیشروی این بیماری مقابله کرد، بهترین و ساده ترین کار استفاده از رژیم غذایی است که سرشار از منابع کلسیم دار و ویتامین D باشد. با اینکه در بسیاری از متون مرتبط با رژیم های غذایی و راهنماها میزان مصرف کلسیم به صورت روزانه با توجه به سن شخص مشخص می گردد، اما در هر صورت 1999 میلی گرم کلسیم در روز برای هر فردی لازم و ضروری خواهد بود.

ویتامین D مورد دیگری است که باید به اندازه کافی در رژیم غذایی افراد گنجانده شود. راه طبیعی که بدن به کمک آن می تواند ویتامین D مورد نیاز خود را تولید نماید این است که اشخاص در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرند. در این صورت بدن قادر است تا با جذب نور خورشید از طریق پوست، میزان ویتامین لازم را تامین نماید. با این حال، ممکن است که برای افراد سالخورده به دلایل مختلف امکان قرار گرفتن در معرض نور خورشید وجود نداشته و بدن با کمبود ویتامین D مواجه شود. این موضوع مخصوصا در افرادی که به پوکی استخوان دچار شده اند، می تواند شدت بیماری را افزایش داده و حتی خطر شکستگی استخوان را در پی داشته باشد.

به منظور رفع این مشکل بهترین کار مصرف روزانه ویتامین D است که باید به شکل مکمل غذایی و به صورت روزانه استفاده گردد. البته فراموش نکنید که باید بر اساس تجویز پزشک باشد و بنا بر توصیه های او مصرف گردد. استفاده از مکمل های یاد شده برای افراد چاق از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که احتمال اینکه این گونه افراد به کمبود ویتامین D دچار گردند، بسیار بیشتر خواهد بود.

دیابت و پوکی استخوان

داشتن تحرک کافی و انجام حرکات مناسب برای تقویت استخوان ها

انجام حرکات ورزشی به صورت منظم باعث می شود تا همواره عضلات و اندام بدن تقویت شده و به خوبی بتوانند وزن شخص را تحمل کنند. همین مساله تا حد زیادی می تواند از شکستگی استخوان ها جلوگیری به عمل آورد. البته لازم به ذکر است که انجام تمرینات مرتب ورزشی علاوه بر قوی کردن عضلات، انعطاف پذیری بدن و تعادل را به طور قابل توجهی افزایش داده و همین اثر مثبت قادر است تا فرد همواره بر روی حرکت خود کنترل کامل داشته و به این ترتیب، از افتادن و در نهایت شکستگی استخوان جلوگیری نماید.

به عنوان یک تاثیر بسیار مهم دیگر که می توان از انجام ورزش های منظم انتظار داشت این است که این گونه حرکات و فعالیت ها سوخت و ساز بدن را افزایش داده و منجر به کاهش سطح قند خون خواهند شد.

بر اساس توضیحات داده شده، انجام ورزش هایی که تقویت عضلات را در پی دارند، برای همه افراد مخصوصا کسانی که به دیابت دچار هستند توصیه می شود.

حذف عادت های ناسالم از برنامه زندگی و افزایش رفتارهای سالم

اگر فرد رفتارهای ناسالم خود را ترک کند و رژیم غذایی مناسبی در پیش بگیرد، تا حد زیادی می تواند به جلوگیری از پوکی استخوان کمک کرده و یا آن را بهبود ببخشد.

مصرف سیگار و الکل دو عادت نادرست و شایعی هستند که مخصوصا در افراد دیابتی باید حذف گردند. همچنین، کنترل وزن و داشتن وزنی متعادل باعث می شود که بیماری دیابت تا حد زیادی بهبود پیدا کرده و سلامت استخوان ها را نیز تضمین نماید.

دیابت و پوکی استخوان

انجام درمان های دارویی تجویز شده توسط پزشک

به طور کلی، در زنان یائسه و مردان مصرف برخی داروها ضروری است که بر اساس چکاپ های مختلفی که پزشک انجام می دهد، این داروها تجویز می شوند. با این حال، اینکه مصرف این گونه داروها چه مقدار می تواند بهبود پوکی استخوان در بیماران دیابتی را در پی داشته باشد، نیاز به بررسی های زیادی خواهد داشت.

تا حد امکان باید از افتادن فرد جلوگیری کرد

همه افراد دیابتی برای حفظ سلامت جسمانی باید مراقبت هایی را انجام دهند تا از سقوط و افتادن خود جلوگیری کنند. این موضوع در سالمندان از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و باید همواره مورد توجه قرار گیرد. افراد سالخورده که به بیماری دیابت دچار هستند باید از کفش های مناسب استفاده کنند. این مساله تا حد زیادی به حفظ تعادل آن ها کمک خواهد کرد. برای استفاده از سرویس های بهداشتی، حمام و راه پله بهتر است نرده و دستگیره نصب شود تا در موقع استفاده از این مکان ها بتوانند به آن ها تکیه زده و تعادل خود را حفظ نمایند. از طرفی باید تمامی عواملی مانند لغزندگی فرش ها که ممکن است منجر به سقوط سالمندان شود را در محیط منزل برطرف کرد تا بتوان تا حد امکان سلامت آن ها را حفظ نمود.

آیا نداشتن دردهای استخوانی، نمادی بر نداشتن پوکی استخوان است؟

عدم وجود درد، از ویژگی های بیماری پوکی استخوان است. بنابراین نباید انتظار داشته باشید که چون درد استخوان ندارید، پس پوکی استخوان هم ندارید. جالب است بدانید که پوکی استخوان بسیار شدید می تواند در استخوان ها به وجود آید در حالی که هیچ گونه دردی ایجاد نکند و تا زمانی که فرد دچار شکستگی استخوان گردد خود را نشان ندهد.

دیابت و پوکی استخوان

مصرف کلسیم و ویتامین D تا چه حد می تواند سلامت استخوان ها را تضمین نماید؟

در قسمت های قبل اشاره کردیم که داشتن یک رژیم غذایی مناسب که غنی از کلسیم و ویتامین D باشد تا حد زیادی به بهبود و سلامت استخوان ها کمک خواهد کرد. در صورتی که رژیم غذایی فرد مبتلا به دیابت فاقد این دو عامل باشد، پزشک با تجویز مکمل های غذایی می تواند کمبود آن ها را جبران نماید.

مصرف ویتامین D برای افرادی که در سنین بالای 9 سالگی هستند جزو عوامل ضروری است تا از پوکی و شکستگی استخوان ها جلوگیری گردد؛ این مساله بر اساس توصیه IOF مشخص شده است.

با اینکه مصرف کلسیم و ویتامین D دو فاکتور مهم برای جلوگیری از بروز پوکی استخوان هستند، اما در خیلی از مواقع، پزشک معالج با استفاده از برنامه های درمانی شامل داروهای ضد پوکی استخوان، به فرد کمک می کند تا یا به پوکی استخوان دچار نشود و یا خیلی دیرتر این مساله اتفاق بیفتد.