سندرم سوء جذب چیست؟

سندرم سوء جذب یک اختلال گوارشی است که مانع جذب مؤثر مواد مغذی از غذا توسط بدن شما می شود. دلایل زیادی دارد، اما بیشتر آنها شامل آسیب به پوشش مخاطی روده کوچک می شوند، جایی که بیشترین جذب در آن اتفاق می افتد.

سندرم سوء جذب چیست؟

سوء جذب یک اصطلاح جامع برای طیف گسترده ای از اختلالات است که بر توانایی بدن شما در جذب مواد مغذی از غذای شما تأثیر می گذارد. سوء جذب می تواند منجر به سوء هاضمه و حتی سوء تغذیه شود – نه به دلیل عدم مصرف کافی مواد مغذی، بلکه به دلیل ناتوانی در جذب آنها.

شما می توانید هضم را به عنوان یک فرآیند سه بخشی در نظر بگیرید. بخش اول تجزیه غذا به قطعات قابل هضم است. بخش دوم جذب تمام مواد مغذی موجود در غذای شما است. و بخش سوم حذف ضایعاتی است که پس از جذب تمام مواد خوب باقی می مانند.

اگر مشکلات گوارشی دارید، مشکل می تواند در هر یک از این سه مرحله (یا چندین مرحله) باشد. اختلالات سوء جذب مرحله دوم را پوشش می دهند. آنها شامل عدم تحمل غذایی خاص ناشی از کمبود آنزیم، و همچنین بیماری های مختلف گوارشی هستند که بر سیستم گوارش شما تأثیر می گذارند.

اگر سوء جذب داشته باشید چه اتفاقی می افتد؟

اگر سوء جذب داشته باشید چه اتفاقی می افتد؟

ممکن است دچار سوء جذب عمومی شوید، که بر توانایی شما در جذب تمام مواد مغذی تأثیر می گذارد، یا ممکن است در جذب انواع خاصی از مواد مغذی با مشکلات خاصی روبرو شوید. هر چیزی را که نتوانید جذب کنید به صورت هضم نشده در مدفوع شما دفع خواهد شد. افراد مبتلا به سندرم سوء جذب اغلب اسهال را به عنوان یک عارضه جانبی دارند که می تواند سوء جذب را بدتر کند. با اسهال، غذا خیلی سریع در روده شما حرکت می کند که باعث می شود مواد مغذی جذب نشوند.

در کوتاه مدت، سوء جذب باعث ناراحتی دستگاه گوارش به دلیل ناتوانی در هضم برخی غذاها می شود. با گذشت زمان، بدن شما علائم کمبود آن مواد مغذی که نمی توانید جذب کنید را نشان خواهد داد. کمبود هر یک از درشت مغذی ها – پروتئین، چربی یا کربوهیدرات – باعث علائم سوء تغذیه مانند تحلیل عضلات و کاهش ایمنی می شود. کمبود ریزمغذی ها – ویتامین ها و مواد معدنی – ممکن است روی چشم ها، استخوان ها، پوست و مو تأثیر بگذارد.

انواع مختلف اختلالات سوء جذب چیست؟

برخی از بیماری های گوارشی مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده باعث سوء جذب عمومی انواع مواد مغذی می شوند. در موارد دیگر، ممکن است در جذب نوع خاصی از مواد مغذی مشکلات خاصی داشته باشید. برخی از این انواع عبارتند از:

سوء جذب کربوهیدرات

برخی افراد به یک یا چند کربوهیدرات (قند) حساس هستند. شما ممکن است این را عمدتاً به صورت درد ناشی از گاز و نفخ شکم تجربه کنید. کربوهیدرات هایی که به طور کامل در روده کوچک شما جذب نمی شوند توسط باکتری های روده بزرگ تخمیر می شوند. باکتری ها آنها را به گازها و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه تجزیه می کنند. گازها باعث گاز روده می شوند و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه باعث مدفوع چرب می شوند.

سوء جذب چربی

این یک نوع شایع سوء جذب است، احتمالاً به این دلیل که دلایل زیادی دارد. چربی هایی که در روده کوچک شما جذب نمی شوند به روده بزرگ می روند و باعث مدفوع چرب (استئاتوره steatorrhea) می شوند. مدفوع چرب، چرب، آبکی و بویژه بدبو است. آنها ممکن است به رنگ روشن و شناور باشند. سوء جذب چربی همچنین منجر به سوء جذب ویتامین های محلول در چربی (A، E، D، و K) می شود.

سوء جذب اسید صفراوی

گاهی اوقات سوء جذب چربی ناشی از کمبود صفرا ناشی از بیماری های کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد است. اما گاهی اوقات ناشی از مشکل دیگر، باقی مانده اسیدهای صفراوی در روده کوچک شما و انتقال آن به روده بزرگ است. این عارضه جانبی سوء جذب اسید صفراوی نامیده می شود. نمک های صفراوی باقی مانده باعث تحریک روده بزرگ شما می شوند تا آب ترشح کند و باعث اسهال مزمن شود.

سوء جذب پروتئین

سوء جذب پروتئین معمولاً به صورت خود به خود رخ نمی دهد مگر اینکه عدم تحمل خاصی داشته باشید. نمونه هایی از این موارد عبارتند از عدم تحمل پروتئین شیر و عدم تحمل گلوتن.

علائم سندرم سوء جذب چیست؟

علائم سندرم سوء جذب چیست؟

سندرم سوء جذب در ابتدا مانند سوء هاضمه به نظر می رسد، با علائمی مانند:

• درد شکم.
• اتساع شکم.
• نفخ.
• گاز.
• حالت تهوع و استفراغ.
• اسهال.
• استئاتوره (مدفوع چرب).

با گذشت زمان، علائم سوء تغذیه ظاهر می شوند.

کمبود درشت مغذی ها می تواند به شکل زیر باشد:

• کاهش وزن ناخواسته.
• تحلیل رفتن عضلات.
• عفونت های مکرر.
• کبود شدن بدن به راحتی.
• خشکی پوست و ضایعات پوستی.
• خشکی مو و ریزش مو.
• کم آبی بدن.
• ادم (تورم همراه با مایع).
• کم خونی (ضعف، سبکی سر).
• تحریک پذیری، بی تفاوتی و خستگی.
• آمنوره (قاعدگی پریود) در زنان.
• تأخیر در رشد در کودکان.

کمبود ریز مغذی ها می تواند به صورت زیر ظاهر شود:

• شب کوری (کمبود ویتامین A).
• استخوان های ضعیف و درد استخوان (کمبود ویتامین D).
• خونریزی لثه و خونریزی بینی (کمبود ویتامین K).
• زخم یا قرمزی زبان (کمبود ویتامین B12).
• رنگ پریدگی، ضعف و سرگیجه (کم خونی ناشی از کمبود ویتامین).

علل اصلی سندرم سوء جذب کدامند؟

ممکن است در طول یک حمله آنفولانزای معده دچار سوء جذب موقتی شوید، اما اختلالات سوء جذبی که مدت طولانی طول می کشند در نتیجه یک بیماری زمینه ای رخ می دهند که برای مدت طولانی آن را داشته اید. سوء جذب علل زیادی دارد، اما آنها به چند دسته کلی تقسیم می شوند.

آسیب به پوشش داخلی روده کوچک

روده کوچک شما جایی است که بیشترین جذب مواد مغذی شما اتفاق می افتد. (مقدار کمی از آن در روده بزرگ شما اتفاق می افتد.) پوشش مخاطی دیواره روده شما هم در ترشح آنزیم های گوارشی و هم در جذب غذای مایع به جریان خون شما نقش دارد. اما التهاب (انتریت) و آسیب می تواند به این غشاء مخاطی آسیب برساند. آسیب می تواند موقت (حاد) یا طولانی مدت (مزمن) باشد. برخی از علل عبارتند از:

• بیماری های عفونی مانند بیماری ویپل Whipple’s disease و اسپرو استوایی tropical sprue.
• بیماری های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا زخم دهنده ulcerative colitis و بیماری کرون Crohn’s disease.
• بیماری های خود ایمنی مانند بیماری سلیاک celiac disease.
• استفاده بیش از حد از برخی داروها.
• اختلال مصرف الکل.
• پرتو درمانی و شیمی درمانی.
• سندرم روده کوتاه.
• رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO).
• تولید بیش از حد اسید معده، مانند سندرم زولینگر الیسون Zollinger-Ellison syndrome.

بیماری های پانکراس، کیسه صفرا و کبد

لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا همگی با روده کوچک برای تجزیه غذا همکاری می کنند. لوزالمعده شما آنزیم های گوارشی مهمی را تولید می کند، در حالی که کبد و کیسه صفرا، صفرا را تولید و ذخیره می کنند که برای هضم چربی ها مهم است. این اندام ها مواد خود را در صورت وجود غذا به روده کوچک شما می رسانند. اما اگر بیماری آنها را از انجام وظایف خود باز دارد، روده کوچک شما قادر به تجزیه غذا به اندازه کافی برای جذب آن نخواهد بود. از جمله این بیماری ها عبارتند از:

• نارسایی پانکراس.
• فیبروز سیستیک.
• انسداد مجرای صفراوی.
• بیماری های کیسه صفرا.
• بیماری کبد.

بیماری های سیستم لنفاوی

روده کوچک شما چربی ها را از طریق عروق لنفاوی وارد جریان خون شما می کند. بیماری های سیستم لنفاوی که این عروق را مسدود می کنند می توانند جذب چربی ها را به خطر بیندازند. لنفانژکتازی روده Intestinal lymphangiectasia و لنفوم lymphoma دو نمونه از این موارد هستند.

عدم تحمل غذایی

سوء جذب برخی از کربوهیدرات ها یا پروتئین ها می تواند به عنوان یک عارضه جانبی بیماری های گوارشی رخ دهد. (سوء جذب فروکتوز یک نمونه شایع است.) اما گاهی اوقات افراد بدون آنزیم های لازم برای تجزیه برخی مواد مغذی به دنیا می آیند. (عدم تحمل لاکتوز شایع ترین نمونه این است.)

چگونه متوجه می شوید که سوء جذب دارید؟

چگونه متوجه می شوید که سوء جذب دارید؟

مانند بسیاری از بیماری های گوارشی، تشخیص سوء جذب می تواند یک فرآیند باشد. پزشک معالج شما با معاینه شما و در نظر گرفتن سابقه سلامتی و علائم شما شروع می کند. اگر سابقه شناخته شده بیماری مزمن دستگاه گوارش یا جراحی دارید، ممکن است شک سوء جذب را ایجاد کند.

برخی از علائم، مانند مدفوع چرب و اسهال مزمن، یا کم خونی آشکار و تحلیل عضلانی، به شدت حکایت از سوء جذب و سوء تغذیه دارند. موارد دیگر ممکن است ظریف تر باشند. پزشک معالج شما آزمایش های مناسب را برای محدود کردن علل ناراحتی شما پیگیری خواهد کرد.

برای تشخیص سوء جذب از چه آزمایشاتی استفاده می شود؟

• تست های تنفسی. آزمایش تنفس هیدروژن می تواند به تشخیص عدم تحمل کربوهیدرات های خاص، مانند عدم تحمل لاکتوز، و همچنین رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک کمک کند.
• آزمایش های مدفوع. آزمایش مدفوع می تواند محتوای چربی درون مدفوع شما را برای تشخیص سوء جذب چربی اندازه گیری کند. همچنین می تواند عفونت های انگلی را نشان دهد و شواهدی از کاهش عملکرد پانکراس را نشان دهد.
• آزمایشات خون. اینها می توانند کمبود مواد مغذی خاصی را نشان دهند که ممکن است ناشی از سوء جذب باشد، و همچنین نشانگرهای شرایط خاص مانند بیماری سلیاک.
• تست عرق. این یک آزمایش خاص برای فیبروز سیستیک است.
• تست های تصویربرداری. پزشک معالج شما ممکن است بخواهد اندام های گوارشی شما را بررسی کند تا علائم بیماری را جستجو کند. آنها ممکن است یک معاینه تصویر برداری دستگاه گوارش با اشعه ایکس، سونوگرافی، آندوسکوپی یا آندوسکوپی کپسول ویدیویی انجام دهند.
• بیوپسی روده کوچک. پزشک معالج شما ممکن است بخواهد نمونه ای از بافت روده کوچک را برای آزمایش در آزمایشگاه بگیرد. بیوپسی می تواند به نشان دادن شواهدی از آسیب به مخاط کمک کند. آنها می توانند در طول معاینه آندوسکوپی نمونه برداری کنند.

سندرم سوء جذب چگونه درمان می شود؟

سندرم سوء جذب می تواند علل زمینه ای بسیار و همچنین طیف وسیعی از اثرات داشته باشد. درمان شما بر اساس این عوامل خواهد بود.

برای درمان اثرات سوء جذب، ممکن است به تغذیه مکمل نیاز داشته باشید، چه در فرمول خوراکی، از طریق لوله یا از طریق ورید. ممکن است برای درمان عدم تحمل غذایی یا نارسایی عمومی پانکراس به جایگزینی آنزیم های گوارشی خاصی نیاز داشته باشید. اگر دچار سوء جذب اسید صفراوی هستید، ممکن است برای کمک به جلوگیری از اسهال، به جذب کننده های اسید صفراوی (افزودنی مواد غذایی) نیاز داشته باشید.

درمان علت زمینه ای سوء جذب می تواند پیچیده تر باشد. اگر فقط به دلیل عدم تحمل غذایی باشد، ممکن است مجبور شوید رژیم غذایی خود را تنظیم کنید. عفونت های ساده را می توان با آنتی بیوتیک درمان کرد. اما بیماری های مزمن به درمان خاصی نیاز دارند. گاهی اوقات هیچ درمان مستقیمی وجود ندارد، اما تنظیم سبک زندگی می تواند به تسکین علائم کمک کند.

آیا سوء جذب از بین می رود؟

این به تشخیص مؤثر و درمان علت بستگی دارد. برخی از علل قابل درمان تر از سایرین هستند. هنگامی که تشخیص داده شد، پزشک معالج اطلاعات کافی در مورد جزئیات پیش آگهی به شما خواهد داد. در بسیاری از موارد، با تغییر سبک زندگی می توانید به درمان سوء جذب و علائم آن کمک کنید.

سخن پایانی

اکثر افراد گاه به گاه دچار سوء هاضمه، نفخ، گاز یا اسهال می شوند. اگر چیزی که می خورید با شما سازگار نیست، ممکن است علائم موقتی داشته باشید، اما معمولاً خود به خود از بین می روند. این نوع سوء هاضمه معمولاً دلیلی برای نگرانی واقعی نیست. اما اگر علائم مزمن دارید، ممکن است چیز بزرگ تری در حال وقوع باشد. بویژه اسهال مداوم باید همیشه جدی گرفته شود.

سوء جذب می تواند یکی از دلایل پنهان سوء تغذیه باشد. از آنجا که سوء تغذیه به تدریج رخ می دهد، ممکن است تا زمانی که پیشرفت نکرده باشد متوجه آن نشوید، بخصوص اگر رژیم غذایی کافی داشته باشید. این امر بویژه برای کودکانی خطرناک است که برای حمایت از رشد و تکامل خود نیازهای تغذیه ای بالاتری دارند و ممکن است ندانند چگونه علائم خود را به شما بگویند. اگر کودک شما علائم ناراحتی گوارشی مکرر، بویژه مدفوع شل را نشان می دهد، حتماً برای رد سوء جذب او را نزد پزشک ببرید.