سلیاک یا حساسیت به گلوتن

بیماری سلیاک (اسپرو سلیاک) با خوردن گلوتن، پروتئینی که در گندم و سایر غلات وجود دارد، مشکلاتی را در سیستم گوارش شما ایجاد می کند، گرچه از یک عدم تحمل غذایی معمولی جدی تر است. بیماری سلیاک باعث می شود که سیستم ایمنی بدن شما به گلوتن موجود در روده کوچک شما حمله کند. این حمله به روده کوچک شما آسیب وارد می کند و از عملکرد صحیح آن جلوگیری می کند.

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک اختلال خود ایمنی ارثی است که باعث واکنش در بدن شما به پروتئین، گلوتن، می شود. گلوتن موجود در سیستم گوارشی، سیستم ایمنی بدن شما را تحریک می کند تا آنتی بادی علیه آن تولید کند. این آنتی بادی ها به پوشش روده کوچک شما (مخاط) آسیب وارد می کند. آسیب به مخاط روده کوچک توانایی آن برای جذب مواد مغذی غذا را مختل می کند و باعث ایجاد کمبودهای تغذیه ای می شود.

گلوتن پروتئینی است که در غلات بویژه گندم، جو و چاودار – یافت می شود. این غلات، بویژه گندم، بسیاری از غذاهای اصلی رژیم غذایی استاندارد غربی، از نان و غلات گرفته تا پاستا و محصولات پخته شده را تشکیل می دهند. علاوه بر این، گلوتن اغلب به عنوان یک افزودنی در محصولات غذایی ظاهر می شود، جایی که شما انتظار ندارید آن را پیدا کنید، مانند سس ها، سوپ ها و غذاهای بسته بندی شده. آبجو معمولاً از جو یا چاودار تهیه می شود.

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک چگونه روی بدن من تأثیر می گذارد؟

بیماری سلیاک روی روده کوچک شما تأثیر می گذارد. این جایی است که بیشتر مواد مغذی غذای شما جذب می شود، از جمله پروتئین هایی مانند گلوتن. اما زمانی که به بیماری سلیاک مبتلا هستید، گلوتن در روده کوچک شما باعث ایجاد پاسخ ایمنی می شود. سیستم ایمنی بدن شما برای از بین بردن مولکول های گلوتن، سلول های التهابی و آنتی بادی ها را ارسال می کند. این سلول ها به غشاء مخاطی پوشاننده روده کوچک (مخاط) آسیب وارد می کنند.

مخاطی که روده کوچک شما را پوشش می دهند، وسیع هستند، اما به صورت چین ها و برجستگی های انگشت – مانند به نام پرزها جمع شده اند. اگر همه آن را پهن کنید، زمین تنیس را پوشش می دهد. چین ها و برآمدگی ها سطح را افزایش می دهند تا در طول هضم تا حد ممکن مواد مغذی را جذب کنند. اما سلول های ایمنی ایجاد شده توسط بیماری سلیاک این برجستگی ها را فرسایش داده و صاف می کنند و سطح را کاهش می دهند.

آیا بیماری سلیاک جدی است؟

آسیب به روده کوچک شما می تواند عواقب جدی داشته باشد. روده کوچک شما مواد مغذی غذا را از طریق مخاط جذب می کند. اگر مخاط آسیب دیده باشند، نمی تواند مواد مغذی را آنطور که باید جذب کند. این سوء جذب است. این می تواند منجر به سوء تغذیه و بسیاری از شرایط دیگر ناشی از کمبود مواد مغذی مختلف شود. در کودکان می تواند باعث کاهش رشد و تکامل شود.

چه افرادی به بیماری سلیاک مبتلا می شوند؟

بیماری سلیاک بیشتر در افراد اروپایی تبار یافت می شود. تخمین زده می شود که 1% از جمعیت اروپا و آمریکای شمالی را تحت تأثیر قرار دهد. اگر یکی از بستگان درجه یک مانند والدین یا فرزندتان به این بیماری مبتلا باشد، 10 درصد احتمال ابتلا به این بیماری را دارید. حدود 97 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک دارای یک جهش ژنی قابل تشخیص مرتبط با آن (HLA-DQ2 یا HLA-DQ8) هستند.

چه عوامل خطر دیگری نقش دارند؟

بیماری سلیاک در افراد مبتلا به برخی اختلالات کروموزومی ارثی مانند سندرم داون شایع تر است. همچنین در افراد مبتلا به برخی بیماری های خود ایمنی دیگر شایع تر است. این بیماری ها اغلب ژن های مشترکی دارند و همچنین راهی برای تحریک یکدیگر دارند. مانند سایر بیماری های خود ایمنی، بیماری سلیاک در افرادی که در بدو تولد مؤنث می شوند (AFAB) شایع تر است. نسبت حداقل 2:1 است.

در صورتی که شرایط زیر را داشته باشید احتمال ابتلای شما به بیماری سلیاک بیشتر است:

• سفید هستید.
• یکی از اقوام درجه یک شما به آن مبتلا باشند.
• یک اختلال کروموزومی مانند سندرم ترنر، سندرم ویلیامز یا سندرم داون داشته باشید.
• بیماری خود ایمنی دیگری مانند دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید، کولیت میکروسکوپی یا بیماری آدیسون داشته باشید.
• در بدو تولد به شما جنسیت مؤنث اختصاص داده شده باشد.

چه چیزی باعث بیماری سلیاک می شود؟

بسیاری از بیماری های خود ایمنی، مانند بیماری سلیاک، حداقل تا حدی ارثی هستند (اختلالات ژنتیکی). این بدان معناست که یک جهش ژنتیکی خاص که از طریق خانواده ها منتقل می شود، شما را مستعد ابتلا به آن می کند. اما همه افراد دارای جهش ژنتکی به این بیماری مبتلا نمی شوند و هر فردی که به آن مبتلا می شود یکی از ژن های شناخته شده را ندارد. به نظر می رسد عوامل دیگری در ایجاد آن دخیل باشند.

چه چیزی باعث بیماری سلیاک می شود؟

یک فرد چگونه به بیماری سلیاک مبتلا می شود؟

یک نظریه این است که توسط نوعی استرس فیزیکی قابل توجه که سیستم ایمنی شما را بیش از حد افزایش می دهد، ایجاد می شود. ارائه دهندگان مراقبت های سلامت مشاهده کرده اند که این بیماری اغلب پس از یک رویداد فیزیکی مانند جراحی، بیماری یا بارداری یا یک رویداد عاطفی شدید ظاهر می شود. نظریه دیگر این است که میکروارگانیسم هایی که در روده شما زندگی می کنند نقش دارند. برای کشف این نظریه ها به تحقیقات بیشتری نیاز است.

چه زمانی بیماری سلیاک ایجاد می شود؟

بیماری سلیاک می تواند در هر سنی پس از شروع مصرف گلوتن توسط شما یا فرزندتان ظاهر شود. ارائه دهندگان مراقبت های سلامت و پزشکان متخصص معمولاً آن را در دو دوره سنی متمایز مشاهده می کنند: اوایل کودکی، بین 8 تا 12 ماهگی، و اواسط زندگی، بین 40 تا 60 سالگی. پنجره در اوایل کودکی معمولاً زمانی است که کودکان شروع به خوردن غذاهای جامد می کنند. ممکن است شامل بیسکویت یا غلات حاوی گلوتن باشد.

علائم بیماری سلیاک چیست؟

علائم بیماری سلیاک در بین افراد بسیار متفاوت هستند، که می تواند تشخیص آن را دشوار کند. برخی افراد اصلاً هیچ علامتی را متوجه نمی شوند. برخی پس از خوردن گلوتن، سوء هاضمه و سایر علائم گوارشی (GI) را تجربه می کنند. برخی فقط بعداً، زمانی که آسیب واقعی وارد شده است، علائم مبهم کمبودهای تغذیه ای دارند. در این افراد، ممکن است علائم کم خونی اولین علامت باشد.

ممکن است برخی از این علائم را داشته باشید:

علائم گوارشی مانند:

• دل درد.
• شکم نفخ کرده.
• گاز.
• یبوست.
• اسهال.
• مدفوع چرب.

علائم کم خونی فقر آهن مانند:

• ضعف و خستگی.
• رنگ پریدگی (رنگ پریده).
• دست های سرد.
• ناخن های شکننده یا مقعر.
• سر درد.
• زخم های دهان.

سایر علائم سوء تغذیه مانند:

• کاهش وزن ناخواسته.
• تأخیر در رشد و عدم رشد در کودکان.
• تحلیل رفتن عضله یا کاهش حجم عضلانی.
• نقایص مینای دندان، مانند سوراخ شدن، خالدار شدن یا ظاهر شفاف دندان.
• پریودهای غیر طبیعی یا مشکل در باردار شدن.
• تغییرات خلقی، معمولاً تحریک پذیری در کودکان و افسردگی در افراد بزرگسال.
• درماتیت هرپتی فرم: حدود 15 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به این بیماری مزمن پوستی به عنوان یک عارضه جانبی مبتلا می شوند. که به آن “بثورات گلوتن” یا “بثورات سلیاک” نیز می گویند، همان آنتی بادی های گلوتن که در بیماری سلیاک به روده کوچک شما آسیب می رسانند باعث بروز این وضعیت می شوند. درماتیت هرپتی فرم به صورت بثورات خارش دار ظاهر می شود که به نظر می رسد خوشه هایی از برجستگی یا تاول هستند. معمولاً آرنج، زانو، باسن یا پوست سر شما را تحت تأثیر قرار می دهد.

علائم بیماری سلیاک چیست؟

چگونه متوجه می شوید که مبتلا به بیماری سلیاک هستید؟

اگر بعد از خوردن گلوتن علائم گوارشی داشته باشید ممکن است مشکوک به بیماری سلیاک باشید. به نظر می رسد بسیاری از افراد در رژیم غذایی خود نسبت به گلوتن یا محصولات گندم حساسیت دارند. عدم تحمل غذایی می تواند علائم ناراحت کننده ای را پس از خوردن غذا ایجاد کند، اما آنطور که بیماری سلیاک صدمه می زند به روده شما آسیب نمی رساند. برای تشخیص بیماری سلیاک، ارائه دهندگان مراقبت های سلامت به دنبال شواهدی از این آسیب خواهند بود.

مهم است که قبل از اینکه رژیم غذایی بدون گلوتن را امتحان می کنید، برای بیماری سلیاک آزمایش شوید، بنابراین آزمایش ها می توانند نشان دهند که گلوتن واقعاً چگونه روی بدن شما تأثیر می گذارد. هنگامی که شروع به اجتناب از گلوتن کنید، روده شما شروع به بهبود می کند. بهبودی خوب است، اما شواهد بیماری سلیاک را از بین می برد. شما و ارائه دهنده مراقبت های سلامت شما باید مطمئن باشید که آیا آن را دارید یا نه تا بدانید در آینده به چه نوع مراقبتی نیاز خواهید داشت.

ارائه دهندگان مراقبت های سلامت چگونه بیماری سلیاک را آزمایش می کنند؟

ارائه دهندگان مراقبت های سلامت و پزشکان از دو روش برای آزمایش بیماری سلیاک استفاده می کنند. آنها ترجیح می دهند از هر دو با هم برای تأیید تشخیص استفاده کنند. روش اول آزمایش خون است. پزشک معالج نمونه ای از خون شما را برای وجود آنتی بادی های گلوتن که به روده های شما آسیب می رساند، آزمایش می کنند. سپس، آنها به دنبال آسیب خود خواهند بود. این کار مستلزم گرفتن نمونه بافت کوچک از روده کوچک (بیوپسی) برای بررسی زیر میکروسکوپ است.

برای نمونه برداری، یک متخصص گوارش معاینه آندوسکوپی روده کوچک شما را انجام می دهد. روش های آندوسکوپی شامل عبور یک دوربین کوچک از بدن شما در انتهای یک کاتتر بلند و نازک است. یک آندوسکوپی فوقانی آندوسکوپ را از گلوی شما به قسمت اول روده کوچک عبور می دهد. با هدایت دوربین، آندوسکوپیست می تواند ابزارهایی را از داخل کاتتر عبور دهد تا بیوپسی را انجام دهد.

تست های اضافی

پس از تأیید بیماری سلیاک، پزشک شما می خواهد خون شما را برای کمبود ویتامین و مواد معدنی خاص آزمایش کند. کمبودهای شدید می توانند اثرات گسترده ای روی بدن شما داشته باشند و ممکن است به درمان مستقیم با مکمل ها نیاز داشته باشد. یافته های شایع شامل کم خونی فقر آهن، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین و کمبود ویتامین D هستند. همچنین ممکن است الکترولیت هایی مانند کلسیم کم باشند.

چگونه بیماری سلیاک را درمان می کنید؟

نخستین و مهم ترین گام در درمان بیماری سلیاک، قطع مصرف گلوتن است. شما نمی توانید نحوه واکنش بدن خود به گلوتن را تغییر دهید، اما می توانید از تحریک گلوتن به این واکنش جلوگیری کنید. هنگامی که مصرف گلوتن را متوقف می کنید، روده کوچک شما شروع به بهبود می کند و به زودی دوباره قادر به جذب مواد مغذی خواهد بود. برای جلوگیری از آسیب رساندن مجدد به روده کوچک خود، تا پایان عمر باید یک رژیم غذایی بدون گلوتن را حفظ کنید.

درمان اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مکمل های غذایی برای جایگزینی هر گونه کمبود جدی.
• داروهای خاص برای درمان درماتیت هرپتی فرم، مانند داپسون.
• کورتیکواستروئیدها برای التهاب های شدید که به اندازه کافی سریع به رژیم پاسخ نمی دهند.
• مراقبت های پیگیری مداوم، از جمله آزمایش های منظم برای اطمینان از کنترل بیماری.

چگونه بیماری سلیاک را درمان می کنید؟

چقدر طول می کشد تا درمان اثر کند؟

اکثر افراد متوجه می شوند که علائم آنها تقریبا بلافاصله پس از شروع یک رژیم غذایی بدون گلوتن شروع به بهبود می کند. ممکن است چندین هفته طول بکشد تا کمبودهای تغذیه ای شما جبران شوند و چندین ماه طول بکشد تا روده شما به طور کامل بهبود یابد. بسته به میزان آسیب و مدت زمانی که ادامه دارد، ممکن است در برخی موارد بیشتر طول بکشد. همچنین اگر در رژیم غذایی خود سختگیر نباشید، می توانید از بهبودی بدن خود جلوگیری کنید.

چشم انداز افراد مبتلا به سلیاک چیست؟

اکثر افرادی که بیماری سلیاک در آنها تشخیص داده شده است و مصرف گلوتن را متوقف کرده اند، پیش آگهی عالی دارند. بیشتر آسیب های ناشی از بیماری سلیاک قابل جبران هستند. اگر همچنان علائم دارید، ممکن است بدون اینکه متوجه شوید مقادیر کمی گلوتن مصرف می کنید یا ممکن است یک بیماری ثانویه داشته باشید. فقط 5 درصد از افراد به بیماری سلیاک مقاوم به درمان مبتلا هستند که به رژیم غذایی پاسخ نمی دهد.

اگر از گلوتن اجتناب نکنید چه اتفاقی می افتد؟

اگر سال ها قبل از تشخیص بیماری پیش بروید یا بعد از آن موفق به اجتناب از گلوتن نشدید، اثرات بیماری سلیاک می توانند شدیدتر و طولانی تر باشند. سوء تغذیه می تواند روی سیستم عصبی و سیستم اسکلتی شما تأثیر بگذارد و برخی از این اثرات به سختی قابل برگشت هستند، بخصوص زمانی که در دوران رشد کودکی رخ می دهند. التهاب مزمن همچنین می تواند منجر به بروز مشکلات دیگری در روده شما شود.

عوارض طولانی مدت احتمالی بیماری سلیاک کدامند؟

عوارض سوء تغذیه مزمن می توانند شامل موارد زیر باشند:

• راشیتیسم در کودکان یا استئومالاسی در افراد بزرگسال.
• استئوپنی و پوکی استخوان.
• نقص دائمی مینای دندان.
• اثرات سیستم عصبی (نوروپاتی محیطی)، از جمله گزگز و بی حسی، اسپاسم عضلانی و مشکلات تعادل و هماهنگی (آتاکسی).
• تأخیر در رشد و تکامل در کودکان، کوتاهی قد.
• توجه و اختلالات یادگیری.

عوارض التهاب مزمن می توانند شامل موارد زیر باشند:

• به خطر افتادن سیستم ایمنی. هنگامی که سیستم ایمنی شما به طور مزمن بیش فعال است، برای آن منابع کمتری برای مقابله با یک حمله حاد، مانند عفونت، باقی می مانند. این می تواند شما را در برابر بیمار شدن آسیب پذیرتر کند. همچنین احتمال بروز سایر بیماری های خود ایمنی را افزایش می دهد. مطالعات نشان می دهند که هر چقدر بیماری سلیاک مدت زمان طولانی تری درمان نشود، شانس ابتلا به بیماری خود ایمنی دیگر افزایش می یابد. خود بیماری سلیاک نیز ممکن است به طور فزاینده ای در پاسخ به درمان کند شود. افرادی که مدت طولانی تری درمان نمی شوند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های مقاوم به درمان قرار دارند.
• عدم تحمل غذایی اضافی. هنگامی که مخاط روده شما به طور مداوم کاهش می یابند، ممکن است توانایی تجزیه مواد مغذی که قبلاً می توانستید تجزیه کنید را از دست بدهید. افراد مبتلا به بیماری سلیاک درمان نشده اغلب به عدم تحمل لاکتوز نیز مبتلا می شوند و سایر عدم تحمل های شایع می توانند به دنبال آن رخ دهند. همانطور که مخاط شما کاهش می یابند، تنوع غذاهایی که می توانید بخورید نیز کاهش می یابد.
• زخم و اسکار. التهاب شدید می تواند منجر به بروز زخم در روده کوچک شما شود. یک زخم شدید ممکن است در تمام طول دیواره روده شما ایجاد شود (سوراخ شدن دستگاه گوارش)، که یک مورد اورژانسی پزشکی است. التهاب همچنین می تواند منجر به ایجاد زخم در داخل روده شما شود. بافت اسکار بیش از حد می تواند باعث باریک شدن (فشرده شدن) روده شما شود که می تواند منجر به انسداد روده شود.
• اسپرو کلاژنی. این بیماری نادر روده کوچک به شدت با بیماری سلیاک مرتبط است، گرچه ارتباط آن کاملاً مشخص نیست. این وضعیت باعث رسوب دائمی کلاژن در پوشش روده کوچک می شود که از جذب یا ترشح آن جلوگیری می کند. برخلاف فرسایش ناشی از بیماری سلیاک، این رسوبات کلاژن بهبود نمی یابند. آنها باعث بروز مشکلات سوء جذب دائمی می شوند.
• بیماری کبد. بیماری سلیاک بر کبد برخی افراد بیشتر از دیگران تأثیر می گذارد. آزمایش خون اولیه ممکن است افزایش آنزیم های کبدی را نشان دهد. با گذشت زمان، آنها به بیماری مزمن کبدی و آسیب تدریجی کبدی مبتلا می شوند. ارائه دهندگان مراقبت های سلامت مطمئن نیستند که چرا این اتفاق رخ می دهد، اما آنها مشکوک هستند که به التهاب مزمن مربوط است.
• سرطان. التهاب مزمن منجر به افزایش خطر سرطان در روده کوچک شما می شود. مطالعات نشان می دهند که حدود 7 درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک معمولاً پس از چندین دهه به لنفوم روده مبتلا می شوند. همچنین خطر ابتلا به آدنوکارسینوم روده و سرطان های مری کمی افزایش می یابد.

چگونه به رژیم بدون گلوتن پایبند باشیم؟

اجتناب از گلوتن در تمام اشکال آن در ابتدا می تواند دلهره آور باشد. شما باید یاد بگیرید که برچسب ها را با دقت بخوانید و مراقب آلودگی تصادفی باشید. خبر خوب این است که منابع فراوانی وجود دارند که به شما کمک می کنند رژیم غذایی جدید خود را هدایت کنید. ارائه دهنده مراقبت های سلامت، شما را به یک متخصص تغذیه معرفی می کنند تا به شما کمک کنند شروع کنید. همچنین بسیاری از گروه ها و مراجع پشتیبانی اختصاصی آنلاین وجود دارند.

چگونه به رژیم بدون گلوتن پایبند باشیم؟

چه غذاهایی باعث بروز علائم بیماری سلیاک می شوند؟

گلوتن به طور طبیعی در برخی از غلات و محصولات ساخته شده از غلات یافت می شود، از جمله:

• گندم (شامل بلغور، دوروم، امر، بلغور، کندروس، فرینا، کاموت یا گندم خراسان، کوسکوس).
• جو (و مالت تهیه شده از جو).
• چاودار.

از این دانه ها برای تهیه موارد زیر استفاده می شود:

• نان و محصولات طبخ شده.
• غلات سرد و گرم.
• رشته فرنگی و پاستا.
• آبجو، لیگر و آله.
• مشروبات الکلی مالت دار.
• سرکه مالت.

همچنین به بسیاری از محصولات غذایی فرآوری شده اضافه می شود، مانند:

• سوپ و سس.
• پانسمان و چاشنی.
• گوشت های فرآوری شده، مانند هات داگ و گوشت های اغذیه فروشی.
• محصولات پنیر، ماست و بستنی فرآوری شده.
• غذاهای بسته بندی شده.
• شیرینی.

قبل از خوردن غذاهای فرآوری شده، حتماً برچسب ها را از نظر وجود گلوتن پنهان بررسی کنید.

نکات سریع برای زندگی با بیماری سلیاک:

• منوی خرید منزل را توسعه دهید. با برخی از راهنماهای دستور غذا مشورت کنید و چند دستور العمل تهیه کنید که فکر می کنید می توانید اغلب آنها را بخورید و به راحتی کنار هم بریزید. عادت کنید این مواد را در انبار نگه دارید تا همیشه چیزی داشته باشید که بتوانید بدون فکر کردن به آن بخورید.
• چند تنقلات بدون گلوتن را در ماشین، کیف یا میز اداری خود نگه دارید تا زمانی که از منزل دور هستید چیز دیگری نخورید.
• چند رستوران مورد علاقه با منوهای بدون گلوتن قابل اعتماد یا جایی که می دانید می توانید غذاهای خاصی را با خیال راحت سفارش دهید، پیدا کنید. قبل از ورود، منوها را به صورت آنلاین بررسی کنید و در صورت لزوم از قبل با کارکنان صحبت کنید تا مطمئن شوید که آنها می توانند از شما پذیرایی کنند.
• نوارهای تست گلوتن را به همراه داشته باشید تا زمانی که مطمئن نیستید در مواد غذایی گلوتن وجود دارد بتوانید محتوای غذاهای جدید را آزمایش کنید.

سخن پایانی

تشخیص بیماری سلیاک رژیم غذایی و سبک زندگی شما را برای همیشه تغییر می دهد. همچنین زندگی شما را برای بهتر شدن تغییر خواهد داد. قبل از تشخیص، تقریباً مطمئناً گلوتن می خورده اید و به روده کوچک خود آسیب تدریجی وارد می کرده اید. ممکن است سال ها بدون اینکه دلیل آن را بدانید علائم عجیب و ناراحت کننده ای داشته اید. اکنون که می دانید، برای بازگرداندن سلامتی خود، قدرت در دستان شما است.